اصول نگهداری و استفاده مناسب از اتوکلاو

برای نگهداری از اتوکلاو ها باید مواردی را به طور روزانه، هفتگی و همچنین بلند مدت بررسی نمایید و از صحت عملکرد دستگاه و نیز معیوب نبودن آن مطمین شوید. در ادامه مطلب به برخی از این نکات ضروری اشاره شده است.

بررسی و سرویس اتوکلاو دندانپزشکی بصورت روزانه

به طور کلی هربار که قصد استفاده از اتوکلاو را دارید باید به نکات زیر توجه داشته باشید.

• ‌مطمئن شوید که دریچه های آب سرد، بخار و همچنین هوای فشرده باز می باشند.
• وضعیت دما سنج ها و نیز فشار سنج ها را چک نمایید.
• از عدم نشت سیستم های اتوکلاو مورد استفاده، مطمین شوید.
• برگه جدیدی جهت ثبت مراحل سیکل استریلیزاسیون بروی دستگاه قرار دهید.
• اضافه بر قرار دادن برگه جدید، بررسی کنید که قلم ثبت چرخه، جوهر داشته باشد.
• قسمت های جلویی دستگاه، اندیکاتورها،کنترل ها و دستگیره ها را با پارچه ای مرطوب تمیز کنید.

بررسی و سرویس اتوکلاو دندانپزشکی بصورت هفتگی

• ‌اتاقک مخصوص استرلیزاسیون و همچنین طبقه های که استفاده شده اند، را نظافت کنید.
• فیلتر آبگذر دستگاه را چک کنید و آن را پاک کنید.
• در صورتیکه دستگاهتان ژنراتور داشته باشد، طبق دستور العمل های کارخانه سازنده، آب ژنراتور بخار را تخلیه کنید.
• از عملکرد صحیح مکانیسم باز و همچنین بسته شدن درب اتوکلاو اطمینان پیدا کنید.

بررسی و سرویس اتوکلاو دندانپزشکی بصورت سه ماهه

• ‌مطابق توصیه های سازنده، واشر درون دستگاه را روغن کاری نمایید.
• فشارسنج ها را چک کنید که به شکل مورد نظرتان عمل می کنند یا خیر.
• دریچه های ایمنی را بررسی کنید تا در قسمت درزها مشکلی نداشته باشد.
• اگر اتوکلاوی که استفاده می کنید، ژنراتور دارد، آن را تمیز نمایید.
• واشر ژنراتور را از نظر سالم بودن، بررسی کنید، احتمال دارد به تعویض نیاز داشته باشد.

بررسی و سرویس اتوکلاو دندانپزشکی بصورت بلند مدت سالانه

• ‌فیلترها را بررسی، تمیز و در صورت نیاز تعویض کنید.
• پیشنهاد می شود سطح آب مخزن، نسبت به حداکثر ظرفیت آن، حدود 20 میلی لیتر فاصله داشته باشد، این موضوع را به دقت بررسی کنید.
• دریچه های ایمنی دستگاه را چک کنید.
• مطمین شوید که دستگاه به طور کلی در محدوده تعیین شده از طرف شرکت سازنده کار خود را انجام می دهد.

شرح اجزا اتوکلاو دندانپزشکی

مسیرهای گردش بخار اتوکلاو به صورت مختصر در ادامه ی این مقاله بیان شده است.

1- دریچه ایمنی(Safety Valve): این دریچه از افزایش فشار بخار بیش از یک مقدار معین جلوگیری خواهد کرد. سازندگان این دریچه ها را در اتاقک استریلیزاسیون و همچنین محافظ بیرونی قرار می دهند.

2- فشار سنج اتاقک (Chamber Manometer):  یک ابزار مکانیکی به شمار می آید که فشار بخار در اتاقک استریلیزاسیون در آن نمایش سنجیده و نمایش داده می شود.

 3-فشار سنج بیرونی: (Jacket Manometer): یک ابزار مکانیکی می باشد که فشار بخار را در داخل محافظ بیرونی اتوکلاو نمایش می دهد.

 4-در اتوکلاو دندانپزشکی (Autoclave Door) : وسیله ای می باشد که اتاقک استریلیزاسیون را از محیط بیرون جدا خواهد کرد. معمولاً ابزار ایمنی در آن وجود دارد و زمانی که فشار درون اتاقک بالا باشد، از باز شدن در جلوگیری می کند. همچنین دارای درزگیرهایی برای جلوگیری از خروج بخار از اتاقک در زمان کار دستگاه می باشد. درهای اتوکلاو احتمال دارد به صورت دستی یا الکترومکانیکی عمل نمایند.

 5-دستگیره ی در (Door Handle): ابزاری که در بعضی دستگاه‌ها به کاربر اجازه باز و بستن در را خواهد داد. معمولا برای فعال کردن در دستگاه ها با گنجایش زیاد از سیستم های موتوری استفاده خواهد شد.

 6-اتاقک مخصوص استریلیزاسیون (Sterilization Chamber): فضایی که وسایل و همچنین موادی که باید استریل گردد در آن قرار داده می شوند. زمانی که در اتاقک بسته می شود، محفظه از فضای بیرون جدا خواهد شد. در واقع زمان انجام فرآیند استریلیزاسیون، اتاقک با بخار پر و تحت فشار می باشد.

 7-مجرای تخلیه مایع غلیظ داخل اتاقک سترون سازی (Chamber Condensation Evacuation Line): مجرایی که مایع غلیظی که در اثر فرآیندهای انتقال گرما بین بخار و همچنین لوازمی که استریل  خواهند شد ایجاد می شود را جمع آوری می کند.

 8-دماسنج (Thermometer): وسیله ای می باشد که دمای مراحل استریلیزاسیون را در اتاقک اتوکلاو نمایش می دهد.

9-مجرای تخلیه مایع غلیظ از دیواره های محافظ بیرونی (The jackets Evacuation Line): مجرایی که مایع غلیظ ایجاد شده در اثر انتقال گرما بین بخار و همچنین دیواره های محافظ را تخلیه می کند.

 10-خروجی بخار در انتهای چرخه (Vapor Exit at the End of the Cycle): با تمام شدن چرخه استریلیزاسیون، بخار با استفاده از روش های کنترل شده از اتوکلاو خارج خواهند شد.

11-محدود کننده عبور بخار در سیستم استریلیزاسیون مایعات (Vapor Passage Restriction for Liquid Sterilization Cycle): ابزار مکانیکی که عبور بخار را در چرخه استریلیزاسیون مایعات محدود خواهد کرد تا دما به شیوه ای کنترل شده کاهش پیدا کند و از جوشیدن مایعات استریل شده، جلوگیری کند.

 12-مجرای تخلیه بخار در چرخه استریلیزاسیون مایعات (Vapor Evacuation Duct for Sterilization of Liquids): به مسیری گفته می شود که بخار در زمان استریلیزاسیون مایعات با عبور از درون محدودکننده بخار از آن می گذرد.

 13-لوله تخلیه بخار در استریلیزاسیون با استفاده از چرخه سریع (Vapor Evacuation Line During the Rapid Sterilization Cycle): به مسیری طی شده توسط بخار در هنگام انجام یک چرخه ی سریع استریلیزاسیون گفته می شود.

 14-لوله های تامین بخار (Vapor Feed Line): یک لوله که اتوکلاو را با بخار تغذیه خواهد کرد، این لوله، کنترل ها و وسایلی نیز دارند که سبب رسیدن بخار به اتوکلاو در شرایطی که برای چرخه استریلیزاسیون گفته شده است، می شود.

 15-دریچه های فیلتردار ورود هوا (Air Admission Valve Filter): به وسیله ای گفته می شود که در پایان چرخه استریلیزاسیون به هوای فیلتر شده اجازه عبور خواهد داد. این دریچه، فشار اتاقک استریلیزاسیون را با فشار اتمسفر، برابر کرده و تنظیم می کند.

 16-محافظ (Jacket): فضایی که در اطراف اتاقک استریلیزاسیون وجود دارد و بخار در آن گردش پیدا می کند. هدف از آن انتقال گرما به درون اتاقک و به حداقل رساندن میزان مایع غلیظ خواهد بود. این فضا از طریق لوله هایی که توسط دریچه های الکتریکی کنترل شده اند به اتاقک و فاضلاب اتصال پیدا می کند. همه اتوکلاوها محافظ نخواهند داشت. برخی از سازندگان با در نظر گرفتن مقاوم های الکتریکی در اطراف اتاقک استریلیزاسیون  آن را جایگزین می کنند.

17-دریچه ی تنظیم ورود بخار: وسیله ای مکانیکی می باشد که فشار بخار ورودی به اتوکلاو را کنترل خواهد کرد. بسته به نوع چرخه انتخاب شده فشار و دما متفاوت می باشد. با افزایش فشار، دما بیشتر شده و هرچه فشار کمتر شود، دما کمتر نیز خواهد شد.

 18-لوله تولید بخار: لوله ای که بخار را از مخزن آب گرم یا تولید کننده بخار به اتوکلاو منتقل می کند.

 19-دریچه ی بخار (Vapor Trap): وسیله ای که برای حداکثر بهره گیری از انرژی گرمایی بخار طراحی می شود و از خروج بخار از سیستم جلوگیری می کند. این دریچه فقط به مایع غلیظ ایجاد شده در اتاقک، محافظ و همچنین لوله های اتوکلاو اجازه خروج خواهد داد.

20- فاضلاب دستگاه: لوله جمع آوری و نیز خروج مایع غلیظ تولید شده در اتوکلاو می باشد.

نگهداری اجزای تخصصی اتوکلاوهای دندانپزشکی

موارد زیر بعضی نکات در جهت نگهداری های تخصصی و همچنین سرویس اتوکلاو دندانپزشکی می باشد که برای اجزا دستگاه طراحی شده و توسط تکنسین شرکت پشتیبان ارائه خواهد شد. بدلیل اینکه اتوکلاوها طراحی های مختلفی دارند، نکته های قید شده در ذیل فقط برای مدل های معینی از دستگاه قابل اجرا می باشد.

 ‌نگهداری از دریچه های سولنوئید

صدای ایجاد شده به وسیله بوبین ها (Bobbins or Solenoids) یا سولنوئیدها را بصورت مرتب بررسی نمایید. وجود هرگونه صدای اضافی اعلام خطری می باشد که نشانه بیش از حد داغ شدن سولنوئیدها در اثر عبور جریان برق غیرطبیعی خواهد بود. با کاهش مقاومت (Z) مدار، جریان متناوب افزایش پیدا می کند.

 زمانی که سولنوئید به طور مناسب با محافظ آهنی و همچنین بسته محافظت نشده باشد، این اتفاق پیش می آید. در مدار آهن ربایی، وقتی سولنوئید انرژی دار شود، گرد و خاک با جلوگیری از رسیدن محافظ به موقعیت نهایی، می تواند باعث ایجاد یک شکاف هوایی گردد. قسمت بوبین و همچنین هسته اصلی آن را به دقت تمیز نمایید، به صورتیکه حرکت پیستون با جرم و کثیفی متوقف نشود.

واشرهای فنری (O-ring) در بین سولنوئید و بدنه دریچه را بعد از باز کردن، تعویض نمایید. چگونگی نصب دریچه سولنوئید را قبل از باز و جدا کردن آن مطالعه نمایید. بعضی از انواع دارای علامت های مشخص نصب می باشند، ولی بقیه فاقد چنین اطلاعاتی خواهند بود. وقتی دریچه سولنوئید (Solinoid Valves) را جدا کرده اید. موقعیت سوراخ هایی را که در تماس با محیط کار می باشند، کنترل نمایید تا دوباره قادر به سوار کردن دریچه شوید.

انجام تمیز کاری فیلتر بخار

نکته قابل توجه این است که پیش از جدا کردن فیلتر بخار، بخار داخل سیستم را به صورت کامل تخلیه کنید. این کارها جهت سرویس اتوکلاو دندانپزشکی نیاز است.

• محافظ را از میان بردارید.
• همچنین شبکه توری را بردارید.
• به دقت تمیزکاری کنید.
• شبکه توری را مجدد نصب نمایید.
• محافظ را دوباره در جای خود جایگذاری کنید.

 بارگیری اتوکلاوهای دندانپزشکی

• حتما از روپوش آزمایشگاهی، محافظ چشم ، دستکش های عایق و همچنین کفش رو بسته استفاده نمایید.
• مواد را در اتوکلاو جایگذاری کنید. مواد ناسازگار را به صورت مخلوط قرار ندهید.
• بیش از حد فضای داخل اتوکلاو را اشغال نکنید. فضای کافی جهت گردش بخار در نظز گرفته شود . در صورت لزوم برای به حداکثر رساندن نفوذ بخار و همچنین جلوگیری از گرفتگی مسیر عبور جریان هوا ظروف را بروی لبه جانبی آن قرار دهید.
• درب را محکم ببندید و قفل نمایید.
• چرخه مناسب (بطور مثال گرانش ، مایع یا چرخه خشک) را برای مواد انتخاب نمایید. از دستورالعمل اتوکلاو برای انتخاب چرخه مناسب استفاده نمایید.
• اگر چرخه سفارشی را مورد استفاده قرار می دهید، زمان و دمای مناسب را دقیق تنظیم نمایید.
• چرخه کار را آغاز کنید و گزارش کاربری اتوکلاو را با اطلاعات تماس خود تکمیل کنید. یک چرخه بصورت کامل بسته به نوع چرخه معمولاً بین ۱ تا ۵/۵ ساعت زمان می برد.
• در هنگام کار اتوکلاو تلاش نکنید در دستگاه را باز کنید.
• اگرمتوجه مشکلات مربوط به کار صحیح اتوکلاو شده باشید، چرخه کار را قطع نمایید و فوراً آنرا به مدیریت گزارش بدهید.